Wie leidt ons naar het Europees Kampioenschap?

In de Eredivisie-loze weken wordt er geen ‘Eredivisie in Cijfers’ gepubliceerd. In plaats daarvan verschijnt er een discussie onderwerp over een actueel item in de voetbalwereld. In de periode dat het Nederlands elftal werd uitgeschakeld voor het WK, stelden we de vraag of Nederland opnieuw een structurele topploeg kan worden. Deze keer gaan we opnieuw in op Oranje, en kijken we naar de kandidaten om bondscoach te worden tijdens de volgende kwalificatieperiode.
Op het moment van schrijven heeft Dick Advocaat nog niet definitief aangegeven dat hij zal stoppen als bondscoach. Desalniettemin wordt er veel gezegd en geschreven over zijn opvolging.
Meestal gebeurt dit niet door het maken van een profielschets, maar door het noemen van enkele namen, waar vervolgens commentaar op wordt gegeven. Als er al gesproken wordt over een algemeen profiel, dan gaat het met name over het al-dan-niet noodzakelijke Nederlanderschap van de bondscoach. Recentelijk heeft directeur betaald voetbal Eric Gudde bijvoorbeeld expliciet aangegeven dat de nieuwe bondscoach gerust een buitenlander kan zijn.
Echter, er zijn meer aspecten aan het profiel, en die worden niet altijd goed belicht. Wij stellen daarom de vraag; moet de volgende bondscoach een ‘clubcoach’, een ‘ nationaal team coach’, of een ‘KNVB man’ zijn?

Clubcoaches

In de media circuleren met name de namen van clubcoaches. Met clubcoaches bedoelen we trainers die carrière gemaakt hebben bij een club. Logischerwijs wil je dan als nationale bond iemand hebben die successen heeft geboekt.
Al is dit niet altijd een vereiste. Voorbeelden van clubcoaches als bondscoach zijn bijvoorbeeld Roberto MartÍnez (België, ex-Everton, Wigan Athletic en Swansea), Didier Deschamps (Frankrijk, ex-Marseille, Juventus en AS Monaco) en Giampiero Ventura (Italië, ex-hoofdtrainer van negentien clubs).
De voordelen van clubcoaches zijn logisch. Als je meerdere jaren succesvol bent als clubtrainer, dan is dat bewijs dat je vakbekwaam bent. Aanhoudend succes kan niet worden toegeschreven aan toeval. Specifieker ben je als clubcoach dagelijks bezig met training, spelerbegeleiding en tactiek. Hierdoor ontwikkelt een coach zich op deze vlakken, waardoor hij beter wordt in zijn vak.
Als je een succesvolle clubcoach inhuurt dan weet je zo goed als zeker dat de tactische bespreking meer inhoudt dan ‘speel alle ballen naar onze sterspeler’.
De meeste namen die genoemd worden zijn clubcoaches. Dit is logisch, aangezien de meerderheid van alle coaches clubcoaches zijn. Denk hierbij aan mensen als Ronald Koeman en Frank de Boer die beiden het merendeel van hun trainerscarrière als clubcoach aan de slag zijn geweest.

Nationaal team coaches

Je kan echter beargumenteren dat het zijn van een clubcoach een ander vak is dan het leiden van een nationaal team. Op een enkele oefenwedstrijd na speel je als bondscoach namelijk veel belangrijke wedstrijden en is een lange termijn visie vaak lastig vol te houden.
Neem Frank de Boer als voorbeeld. Bij zowel Internationale als Crystal Palace is hij aangesteld om de club op zijn manier te laten voetballen. Dit is een lange termijn proces, dat in allebei de gevallen voortijdig is afgebroken door gebrekkige resultaten. De Boer slaagde er in enkele maanden tijd met meerdere (oefen)wedstrijden er dus niet in om een speelstijl in te slijpen. Is er dan een reden om aan te nemen dat hij dit in een paar dagen bij het Nederlands elftal wel kan?
Dit betekent niet direct dat De Boer een slechte coach is. Je zou dezelfde vragen kunnen stellen over Guardiola, Klopp, en alle trainers die op tactisch gebied veel van hun spelers vragen. Het geeft echter wel aan dat er specifieke vaardigheden van een bondscoach gevraagd worden die niet per se aanwezig zijn bij een succesvolle clubcoach. Kan de coach in korte tijd een ploeg een effectieve tactiek bijbrengen? Kan de coach in korte termijn van een groep spelers een collectief maken?
Het schoolvoorbeeld van de Nationale Team Coach is Bora Milutinović; de enige coach die met vijf verschillende landen, vijf opeenvolgende WKs heeft weten te halen. In dat licht is ook Carlos Alberto Parreira een voorbeeld. De Braziliaanse coach is met zes WK-deelnames als coach recordhouder, en in 1994 won hij dit toernooi als coach van Brazilië. Ook de aanstelling in 2003 van Luiz Felipe Scolari als bondscoach van Portugal valt in deze categorie.
Wat opvalt aan deze coaches is dat ze weliswaar ook enkele clubs onder hun hoede hebben gehad, maar daar zelden succesvol zijn geweest. Voor zover er successen waren, waren deze niet op topniveau.

KNVB mannen

Nationale team coaches hebben ook nadelen. Hun eventuele successen kunnen sneller aan toeval liggen, terwijl dat bij clubcoaches niet het geval is. Daarnaast hebben nationale team hoppers niet altijd kennis van de nationale spelersvijver. Dit is juist de kracht waar nationale bond mensen ligt.
Als een bond een coach van buiten haalt, ontbreekt het deze coach vaak aan specifieke, landgebonden kennis. Wie kan de namen van het Nederlands elftal onder 17 tijdens het EK 2011 noemen? Voor ons als volgers is dit misschien niet belangrijk, maar als bondscoach is het handig om dergelijke spelers te kennen, en er bij voorkeur mee te hebben samengewerkt. Zo weet je namelijk wie de talenten zijn, wat hun specifieke vaardigheden zijn, en hoe ze in de groep liggen?
Nu klinkt dit misschien als een bijzaak. Echter, de bondscoach van Spanje, Julen Lopetegui, is mede gehaald op basis van zijn verleden als trainer van de Spaanse jeugdelftallen. Joachim Löw was assistent bondscoach onder Jürgen Klinsmann voordat hij werd doorgeschoven. Eric Gudde noemde IJsland als een voorbeeld voor onze nationale ploeg; ook hun bondscoach (Heimir Hallgrímsson) begon als assistent voordat hij werd doorgeschoven. Hieruit zou volgen dat het misschien zinnig is om in Nederland een KNVB man door te schuiven.
Nu sluit het een het ander niet uit. Een coach kan én een clubachtergrond én een bondscoach verleden én een verleden bij de bond hebben. In Tabel 1 volgt een overzicht van de recente geschiedenis (afgelopen tien jaar) van de bondscoaches die zich reeds met hun (Europese) landen hebben gekwalificeerd voor het WK.
Hierbij wordt gekeken of ze meer dan één seizoen een club in een top vijf competitie hebben gecoacht, of ze voor de huidige kwalificatieperiode hebben gewerkt als bondscoach (in het huidige land of een ander land), en of ze een andere functie bij de betreffende bond hadden. Rusland is hierbij als automatisch geplaatst gastland buiten beschouwing gelaten.

Het meest opvallend is dat slechts drie coaches een achtergrond in een top vijf competitie hebben, terwijl er vier bondscoaches een bonds-achtergrond hebben. Dit worden er vijf als je Löw meetelt die al sinds 2006 bondscoach is. Natuurlijk kregen deze coaches ook goed spelersmateriaal ter beschikking, maar met name in de gevallen van Polen en IJsland was kwalificatie niet vanzelfsprekend.

Conclusie

Op basis van het voorgaande kunnen we stellen dat een achtergrond als clubcoach enige waarde heeft, maar dat we ons er niet op moeten doodstaren. Belangrijk is vooral stabiliteit. Dit kan bereikt worden door een bondscoach voor een langere periode te laten zitten, en/of hem door te schuiven vanuit de jeugdteams.
Dit brengt ons bij specifieke namen. Zoals eerder gezegd zullen in het volgende gedeelte onze redacteuren (in random volgorde) hun voorkeur uitspreken en beredeneren. Reacties hierop zijn van harte welkom.

Kandidaten

Dick Advocaat (Redacteur: Willem van den Brink)
Wie A zegt, moet ook B zeggen. Als stabiliteit en ervaring als bondscoach van belang is, is Dick Advocaat gewoon de juiste man op de juiste plaats. Nee, het voetbal was nadat hij heeft overgenomen van Danny Blind niet sprankelend. En ja, misschien was het bet er geweest om iemand anders (bijvoorbeeld Lars Lagerback) te halen als opvolger.
Echter, Advocaat heeft vier van zijn vijf wedstrijden gewonnen, dus de resultaten waren er. Het Nederlands Elftal heeft behoefte aan een vaste trainer, met ervaring als bondscoach, en affiniteit met de huidige spelersgroep. Dick Advocaat heeft tekortkomingen, maar het zou goed nieuws zijn als de KNVB zijn contract toch weet te verlengen.
Erik ten Hag (Redacteur: Remon Hendriksen)
Hoewel ik het een interessante gedachte vindt om eens te kijken buiten een clubcoach om, zie ik op dit moment niet echt geschikte beschikbare kandidaten die dit kunnen.
Voor mij moet een bondscoach van het Nederlands Elftal voldoen aan een aantal voorwaarden: Innovatief, tactisch sterk, goed met jonge spelers, ervaring en een moderne kijk op het voetbal. Van de haalbare trainers lijkt mij Erik Ten Hag aan al deze eisen te voldoen. Hij heeft in opleidingen gewerkt, assistent geweest, in het buitenland (Duitsland) gewerkt en presteert met FC Utrecht constant boven verwachting.
Er zijn denk ik betere bondscoaches, maar als je kijkt naar haalbare trainers, dan zou ik voor Erik ten Hag gaan.
Thomas Tuchel (Redacteur: Mark Oost)
Naar mijn mening heeft het Nederlands Elftal een moderne bondscoach nodig die niet bang is om het roer om te gooien. We moeten ons erbij neerleggen dat we niet meer bij de wereldtop behoren en we niet elke wedstrijd dominant voetbal kunnen spelen. Daarom zie ik graag een coach die creatief is.
Iedere tegenstander en zelfs iedere wedstrijd is uniek en verdient dan ook een op maat gemaakt strijdplan. Ik denk dat Thomas Tuchel dan ook een zeer geschikte kandidaat is om bij Oranje de ban te doorbreken.
Hij is een coach die weinig op gevoel doet en voor elke training en wedstrijd een plan heeft. Als bondscoach heeft hij nog weinig ervaring, maar met Mainz en Dortmund heeft hij wel op hoog niveau gepresteerd. Daarnaast zit hij nog altijd zonder club.
Thomas Tuchel (Redacteur: Victor Vane)
De meeste Nederlandse coaches houden te veel vast aan het voetbal volgens ‘de hollandse school’. Naar mijn mening is dit achterhaald en wordt er in het huidige voetbal iets anders gevraagd. Ik ben daarom erg benieuwd naar een coach van buitenaf (lees: buitenland) die het Nederlands elftal leert voetballen op een manier die in het huidige voetbal gevraagd wordt.
Mijn keuze gaat dan uit naar Thomas Tuchel. De Duitser heeft bewezen op het hoogste niveau resultaten te kunnen boeken. Maar belangrijker nog, hij is tactisch erg sterk en in staat om zijn tactiek per wedstrijd aan te passen naar de kwaliteiten en zwaktes van de tegenstander. Misschien wel de belangrijkste kwalificatie voor een bondscoach, omdat er niet wekenlang gebouwd kan worden aan één bepaalde tactiek.
Of Tuchel haalbaar is, is nog maar de vraag. De geruchten gaan dat hij bij Bayern München in beeld is, maar voorlopig doen die het al wekenlang met Jupp Heynckes. Zolang Tuchel beschikbaar is, is hij voor mij de meest geschikte kandidaat om het Nederlands Elftal naar het EK te brengen.
Erik ten Hag / Ronald Koeman (Redacteur: Wes Beuvink)
Het pleiten voor per se een buitenlandse bondscoach vind ik onzinnig, ik ben vooral voor iemand met afwijkende ideeën. Een trainer die een realistische speelstijl kan neerzetten en een persoon die op de korte termijn een vast team kan smeden, het ontbreekt de afgelopen jaren namelijk aan continuïteit en structuur.
Daarbij moet worden afgeweken van de achterhaalde Nederlandse ideologie en moet eerst worden gekeken naar de kwaliteiten en zwaktes van de tegenstander, in plaats van je eigen plussen en minnen.
De naam die bij mij als eerste naar boven komt is Erik ten Hag. Ik denk alleen dat Ten Hag nog een trainer is die dagelijks met de spelers op het veld wil staan, misschien kan hij in een dubbelrol functioneren als assistent-trainer van het Nederlands elftal en over de lange termijn het stokje overnemen van de eerste trainer.
De eerste naam die dan bij mij opkomt is Ronald Koeman, ook een van de weinige beschikbare (Nederlands) trainers waarvan ik denk dat hij op korte termijn een team kan vormen en resultaat kan boeken én voor de langere termijn de continuïteit kan bewaken.
Ook Koeman is sterk als het aankomt op het neerzetten van een realistische speelstijl naar mogelijkheden. Als Erik ten Hag niet wil en de KNVB toch graag denkt in duo’s, lijken mij René Meulensteen en Pepijn Lijnders interessante opties als assistent-trainer. Daarnaast kan dan ook Erwin Koeman prima functioneren.
Voor de positie van technisch directeur zou ik graag Louis van Gaal zien, al is dat een andere discussie.
Thomas Tuchel (Redacteur: Lars Delnoy)
Ik zie het aanstellen van een nieuwe bondscoach niet los van het aanstellen van een nieuwe technisch directeur. Waarbij het wel zo is dat een technisch directeur het hele technische beleid op langere termijn voor z’n rekening moet nemen en de bondscoach (op korte termijn al) moet presteren met het huidige spelersmateriaal.
De technisch directeur moet in mijn ogen ook iemand zijn die heeft bewezen (jeugd) goed te kunnen opleiden en een nieuwe structuur en visie neer kan zetten om die in de hele organisatie door te voeren. De verandering die in Duitsland is doorgevoerd na het EK 2000 zou voor Nederland ook het doel moeten zijn.
De nieuwe bondscoach hoeft wat mij betreft niet per se een buitenlander te zijn, maar binnen Nederland zie ik weinig goede opties. De nieuwe bondscoach moet in ieder geval hebben bewezen innovatief te zijn en een team te kunnen smeden. Als ik naar Nederlandse coaches kijk zie ik eigenlijk maar een geschikte naam die heeft bewezen innovatief te zijn en dat is Erik ten Hag. Ik zie hem liever eerst nog bij een grotere club alvorens hem als bondscoach aan te stellen waardoor ik automatisch kijk naar buitenlanders.
Meest in het oog springend is dan toch Thomas Tuchel die heeft laten zien out-of-the-box te denken, meerdere systemen te kunnen hanteren die bij zijn principes passen en spelers in hun kracht zal gebruiken. Tuchel heeft in het recente verleden ook presentaties bij de KNVB gegeven waardoor hij sowieso geen onbekende is binnen de organisatie.
Naast Tuchel een opleider als assistent zoals Rene Meulensteen of Pepijn Lijnders zou het plaatje voor mij perfect maken, maar ik ben bang dat vooral Lijnders dat (nog) niet ziet zitten. Namen als Ronald Koeman en Frank de Boer ben ik geen voorstander van omdat ik er heilig van overtuigd ben dat er een grote verandering nodig is en ik dat deze namen helaas niet snel zie doen.
Al is het vooral aan de technisch directeur om de structuur en visie zodanig te vernieuwen dat we als Nederland weer generaties opleiden die kunnen concurreren met de huidige toplanden.